4700 Citaten – parafrasen – plagiaat
[collapsibles]
[collapse title=”4710 Citaten”]
Citaten zijn letterlijke overnames uit teksten van anderen. Ook een directe vertaling van een tekstfragment beschouwen we als een citaat.
In een parafrase vertel je in eigen woorden een passage uit een tekst van een ander na.
Bij ieder citaat en iedere parafrase hoort een noot.
[/collapse]
[collapse title=”4711 Wanneer wel en niet een citaat of een parafrase?”]
Zuinig met citaten
In wetenschappelijke teksten gebruiken we geregeld citaten en parafrasen. We brengen immers gedachten van anderen bij elkaar en analyseren die. Maar lezers hebben de neiging citaten over te slaan. Citaten hebben vaak een andere toon en een ander ritme dan de hoofdtekst. Soms zijn ze zelfs geschreven in een andere taal. Het heeft geen zin teksten op te nemen die niet gelezen worden. Wees dus zuinig met citaten.
[modal text=”Voorbeeld: een interessant maar lastig te lezen citaat over Dürer” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Van Mander beschrijft in zijn biografie van Dürer gedetailleerd hoezeer ook de tijdgenoten diens werk waardeerden. Zo zegt hij over het altaarstuk dat Dürer maakte voor een klooster in Frankfurt am Main: ‘Het is verwonderlijck, en schier onghelooflijck, wat dit stuck den Monicken oft het Clooster Jaerlijcx opbrengt, en nut is, alleen van de vereeringhen oft drinckpenninghen, die voor het ontsluyten oft toonen, van Heeren, Coopluyden, reysvolck, en Const-liefdige worden gheschoncken’.1
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
Ieder citaat parafraseren
Je kan het je lezer gemakkelijker maken door de essentie van het citaat in de in- of uitleiding bij het citaat kort te parafraseren. Daarmee bereik je bovendien dat de lezer weet hoe jij die tekst hebt geïnterpreteerd.
[modal text=”Voorbeeld: een INLEIDENDE parafrase bij het citaat over Dürer” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Van Mander beschrijft in zijn biografie van Dürer gedetailleerd hoezeer ook de tijdgenoten diens werk waardeerden. Zo zegt hij over het altaarstuk dat Dürer maakte voor een klooster in Frankfurt am Main dat het tonen van het werk aan liefhebbers en reizigers de monniken verbluffend veel geld opbracht: ‘Het is verwonderlijck, en schier onghelooflijck, wat dit stuck den Monicken oft het Clooster Jaerlijcx opbrengt, en nut is, alleen van de vereeringhen oft drinckpenninghen, die voor het ontsluyten oft toonen, van Heeren, Coopluyden, reysvolck, en Const-liefdige worden gheschoncken’.1
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
[modal text=”Voorbeeld: een UITLEIDENDE parafrase bij het citaat over Dürer” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Van Mander beschrijft in zijn biografie van Dürer gedetailleerd hoezeer ook de tijdgenoten diens werk waardeerden. Zo zegt hij over het altaarstuk dat Dürer maakte voor een klooster in Frankfurt am Main: ‘Het is verwonderlijck, en schier onghelooflijck, wat dit stuck den Monicken oft het Clooster Jaerlijcx opbrengt, en nut is, alleen van de vereeringhen oft drinckpenninghen, die voor het ontsluyten oft toonen, van Heeren, Coopluyden, reysvolck, en Const-liefdige worden gheschoncken’.1 Hij constateert dus dat zelfs het tonen van het werk aan liefhebbers en reizigers de monniken verbluffend veel geld opbracht.
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
Maar als je dan toch al een parafrase invoegt kan je ook overwegen het citaat weg te laten.
[modal text=”Voorbeeld: de tekst over Dürer met uitsluitend een parafrase” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Van Mander beschrijft in zijn uitvoerige biografie van Dürer gedetailleerd hoezeer ook de tijdgenoten diens werk waardeerden. Zo zegt hij over het altaarstuk dat Dürer maakte voor een klooster in Frankfurt am Main dat het tonen van het werk aan liefhebbers en reizigers de monniken verbluffend veel geld opbracht.1
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
Soms wel een citaat
Soms zal je wel een citaat opnemen, bijvoorbeeld als een uitspraak bijzonder kras of discutabel is, of omdat je de authentieke formulering wil laten klinken.
[modal text=”Voorbeeld: een sterk ingekort en geparafraseerd citaat in de tekst over Dürer” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Van Mander beschrijft in zijn uitvoerige biografie van Dürer gedetailleerd hoezeer ook de tijdgenoten diens werk waardeerden. Zo zegt hij over het altaarstuk dat Dürer maakte voor een klooster in Frankfurt am Main dat het tonen van het werk aan liefhebbers en reizigers de monniken ‘schier onghelooflijck’ veel geld opbracht.1
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
Als je langere teksten door eigen onderzoek hebt verzameld uit primaire bronnen kan je kan overwegen ze in de authentieke vorm in een bijlage op te nemen. In de hoofdtekst neem je dan eventueel fragmenten ervan op. Vooral bij interviews is dit gebruikelijk.
Niet willen bewijzen door middel van citaten
Citeren om beweringen te onderbouwen is meestal niet nodig. Je kan de tekstfragmenten gerust parafraseren als je lezer ze gemakkelijk zelf kan opzoeken en ze niet controversieel of anderszins opmerkelijk zijn. Via de noot maak je de originele tekst toegankelijk voor je lezer.
[/collapse]
[collapse title=”4712 Aanhalingstekens, haakjes, puntjes, cursivering”]
Je markeert een citaat met enkele aanhalingstekens. Als er een citaat binnen het citaat is gebruik je daarvoor dubbele aanhalingstekens. We maken citaten niet cursief, want cursieve tekst is lastiger te lezen dan gewone. Maar als de originele tekst cursief is dan handhaaf je de cursivering.
Je zet het aanhalingsteken dat het citaat afsluit vóór de punt die de zin afsluit of vóór de komma of het andere leesteken waarmee de zin vervolgt. Het nootnummer komt na de punt aan het einde van de zin.
[modal text=”Voorbeeld” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Met zijn bewering ‘There really is no such thing as art. There are only artists’, plaatst Gombrich zich tegenover Wölfflins opvatting over kunstgeschiedenis als een geschiedenis van stijlen, een geschiedenis zonder namen.1
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
Als je woorden weglaat uit een citaat geef je dat aan met rechte haken en drie puntjes: […]
Weglatingen aan het begin of eind van een citaat geef je niet aan.
Ook als je woorden toevoegt aan het citaat of er andere dingen in verandert geef je dat aan binnen rechte haken.
[modal text=”Voorbeeld” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Zo beweerde de modernistische architect Dudok in 1918 dat alle herbouw en alle stijlnabootsing ‘in wezen zonder kunstwaarde [is], maar ook in zijn streven volkomen eenzijdig en hopeloos oppervlakkig’.1
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
[/collapse]
[collapse title=”4713 Citaten in het Frans, Italiaans, Latijn…?”]
Engelse citaten laat je onvertaald. We gaan er van namelijk uit dat in de opleiding iedereen Engels kan lezen. Of je citaten in een andere taal dan het Nederlands of Engels opneemt in de originele taal hangt in het algemeen af van je vermoedelijke lezers.
Bij citaten in andere talen geef je een Nederlandse vertaling. In de noot neem je de oorspronkelijke versie op.
Maar let op: als je een Engelse vertaling hebt gelezen van de boeken van Vasari of de brieven van Courbet en je citeert daaruit, dan vertaal je die passages naar het Nederlands. In de noot neem je de originele Engelse passage op. Vasari en Courbet spraken immers geen Engels.
[/collapse]
[collapse title=”4714 Citaten citeren”]
Veelal zal je citaten uit primaire bronnen aantreffen in secundaire bronnen. Het is altijd verstandig de originele, primaire bron te gaan bekijken, zeker als je twijfelt aan de kwaliteit van de secundaire bron. Maar lang niet altijd is dat mogelijk. In dat geval gebruik je het citaat uit de secundaire bron, met een noot naar die secundaire bron.
[modal text=”Voorbeeld” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]
Stel je hebt een citaat opgenomen van de Britse reiziger William Lord Fitzwilliam, die in 1663 Utrecht bezocht en opmerkte: ‘The whole town is one of the fairest and well-built places of the Low Countries’. Je hebt dit citaat gevonden in: Kees van Strien, Touring the Low Countries. Accounts of British Travellers, 1660-1720, Amsterdam: Amsterdam University Press 1998, 332. Dan verwijs je naar het boek van Van Strien, zelfs als je nieuwsgierig geworden was en de originele bron ook zelf bent gaan bekijken.
[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]
Als je de primaire bron hebt opgezocht en daarnaar verwijst noem je in de noot ook de secundaire bron die jou op het spoor van dat citaat heeft gebracht.
[/collapse]
[collapse title=”4715 Plagiaat”]
Definitie
Plagiaat is het letterlijk overnemen van een tekst van een ander zonder die met aanhalingstekens en een noot als een citaat te markeren. Alleen een noot toevoegen is dus niet voldoende!
Ook het vertalen of parafraseren van een tekst zonder duidelijk te maken dat het niet om je eigen gedachten gaat, geldt als plagiaat. Een letterlijke vertaling voorzie je van aanhalingstekens en een noot. Bij een parafrase maak je via een in- of uitleiding duidelijk van wie de tekst afkomstig is en voeg je een noot toe.
Fraude
Plagiaat is juridisch strafbaar als het een commercieel doel heeft. Het is moreel verwerpelijk als je er wetenschappelijke status mee probeert te bereiken. De universiteit vat het op als fraude. Veel werkstukken worden op plagiaat gecontroleerd met detectieprogramma’s.
Let op: Ook het zonder meer overnemen van teksten die je eerder zelf geschreven hebt geldt als plagiaat.
Alle zinnen zelf schrijven
Een goede tekst is maatwerk. Het is daarom onwaarschijnlijk dat een fragment uit een andere tekst precies in jouw maatwerk zou passen. De teksten van anderen zijn geschreven in een andere stijl dan die van jou. Ze zijn toegespitst op een andere context, een andere betooglijn, een andere strekking dan die van jouw tekst.
Je kan je baseren op informatie van anderen, maar uiteindelijk moet je je eigen gedachten opschrijven, en dus al je zinnen zelf formuleren.
Per ongeluk plagiaat
Plagiaat kan gemakkelijk uit onoplettendheid ontstaan. Als je in je aantekeningen passages letterlijk overneemt, kan je later over het hoofd zien dat je die zinnen niet zelf bedacht had.
Markeer dus in je aantekeningen de letterlijke overnames.
[/collapse]
[/collapsibles]