Je wil dat anderen je teksten lezen en begrijpen. Daarom formuleer je je teksten zo toegankelijk en aantrekkelijk mogelijk.

Naast je woordkeus bepaalt ook de manier waarop je je zinnen construeert die toegankelijkheid en aantrekkelijkheid. Lange zinnen zijn lastig te lezen, een opeenvolging van korte zinnen is dor.

Verder spreekt een tekst die actief geformuleerd is meer aan dan een tekst met veel lijdende vormen.

Hieronder vind je uitleg over zinslengte en over de lijdende vorm. Veel meer informatie over toegankelijk formuleren vind je in de Schrijfwijzer van Jan Renkema, en in het Handboek NL van Van Dale.

Kunsthistorici weten dat er over smaak veel getwist is en wordt. Die discussies gaan over de geschreven en ongeschreven normen waaraan kunstwerken al dan niet voldoen. Ook voor taalgebruik bestaan dergelijke standaarden en conventies. Je probeert natuurlijk formuleringen die veel lezers onaantrekkelijk vinden te vermijden, zelfs als die onaantrekkelijkheden de feitelijke informatie niet schaden.

[collapsibles]

[collapse title=”4351 Lange en korte zinnen”]

Een zin bevat in principe één mededeling. Het is de kleinste eenheid van informatie in een tekst.

Er zijn geen vaste regels voor zinslengte. Of je zinnen een prettige lengte hebben kan je vaststellen wanneer je je tekst hardop voorleest. Als je adem tekort komt of de weg kwijt raakt in je eigen formuleringen, zijn de zinnen te lang. Dan is de tekst voor de lezer lastig te begrijpen. De zinnen zijn te kort als de tekst klinkt als een kinderboek, bijvoorbeeld doordat je weinig of geen bijzinnen toepast. Voor de lezer is een afwisseling van langere en kortere zinnen het prettigst.

Lange zinnen bestaan vaak uit een bewering met daarbij behorende onderbouwing en voorbeelden. Door die bewering onder te brengen in een aparte zin wint je tekst aan zeggingskracht.

In het voorbeeld vind je een mededeling van ongeveer honderd woorden in achtereenvolgens één zin, zes zinnen en elf zinnen. De eerste variant is vrijwel onleesbaar lang, de laatste klinkt nogal staccato.

[modal text=”Voorbeeld lange en korte zinnen” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]

1 zin, 97 woorden:

Wat echter het romantische beeld dat van Van Gogh was ontstaan sterk heeft genuanceerd, was het inzicht dat hij serieus geprobeerd heeft zich de academische tekentechniek eigen te maken, en niet, zoals in het grootste deel van de twintigste eeuw gedacht werd en vooral in de populaire media uitgedragen werd, de geniale kwaliteiten van zijn schilderijen uitsluitend voortkwamen uit zijn aangeboren talenten en zijn heftige, en soms zelfs neurotische karakter, waarmee hij zijn tijd vooruit was en die onvermijdelijk niet door zijn tijdgenoten konden worden herkend, een omstandigheid waardoor hij in armoe en miskenning leefde en stierf.

6 zinnen, 107 woorden:

Het voorheen gangbare romantische beeld van Van Gogh is inmiddels sterk genuanceerd. Vooral het inzicht dat hij serieus geprobeerd heeft zich de academische tekentechniek eigen te maken heeft daaraan bijgedragen. Het beeld dat in het grootste deel van de twintigste eeuw dominant was en vooral in de populaire media uitgedragen werd, ging uitsluitend uit van aangeboren factoren. Volgens dat idee kwamen de geniale kwaliteiten van zijn schilderijen voort uit zijn talenten en zijn heftige, soms zelfs neurotische karakter. Hij zou zijn tijd vooruit geweest zijn, waardoor zijn tijdgenoten zijn kwaliteiten niet konden herkennen. Dat hij leefde en stierf in armoe en miskenning gold als een gevolg daarvan.

11 zinnen, 111 woorden:

Het beeld van Van Gogh als schilder is de laatste jaren sterk genuanceerd. Voorheen was dat beeld romantisch. Maar Van Gogh blijkt serieus geprobeerd te hebben zich de academische tekentechniek eigen te maken. In het grootste deel van de twintigste eeuw dacht men anders over hem. Vooral de populaire media droegen dat beeld uit. Volgens dat beeld zijn zijn schilderijen geniaal uitsluitend door zijn aangeboren talent. Ook zijn heftige karakter gold als bepalend voor zijn werk. Soms was hij zelfs neurotisch. Men meende dat hij dus zijn tijd vooruit was. Daardoor zouden zijn tijdgenoten zijn kwaliteiten niet hebben herkend. Dat hij leefde en stierf in armoe en miskenning zou daaraan toegeschreven moeten worden.

[modal-footer]

[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]

[/modal-footer]

[/modal]

[/collapse]

[collapse title=”4352 De lijdende vorm”]

De lijdende vorm maakt een tekst vaak weinig aansprekend en toegankelijk. De lijdende ofwel passieve vorm bestaat uit een voltooid deelwoord met het hulpwerkwoord worden of zijn. Je kan deze zinnen actief maken door de handelende personen voorop te stellen.

[modal text=”Korte voorbeelden” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]

[modal-footer]

[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]

[/modal-footer]

[/modal]

[modal text=”Een lang voorbeeld” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]

Het leven en het werk van de schilder George Breitner werd vanaf het begin van zijn loopbaan gekenmerkt door onzekerheid en onrust. Die onrust, in de vorm van de stad en haar bewoners, werd het onderwerp van Breitners schilderijen. Voor de verkoop van zijn werk sloot hij een contract met de kunsthandel Van Wisselingh & Co. Deze kunsthandel werd door de kunstenaars van dat moment zeer gewaardeerd. Kunstenaars werden namelijk door Van Wisseling niet alleen bekend gemaakt bij het grote publiek, maar ook financieel ondersteund. De verstandhouding tussen Breitner en Van Wisseling was goed, en kan zelfs gekarakteriseerd worden als vriendschappelijk. Maar Breitner bleef onzeker over zijn kwaliteiten. In 1911 werd hij bijvoorbeeld door de schilder W.B. Tholen uitgenodigd om werk op te sturen naar de Hollandsche Teekenmaatschappij. Breitner deed dit niet, omdat hij bang was negatief te worden beoordeeld.

Zowel in het leven als in het werk van George Breitner was vanaf het begin van zijn loopbaan veel onzekerheid en onrust. Hij koos dan ook voor de onrust van de stad als onderwerp van zijn schilderijen. Voor de verkoop van zijn werk sloot hij een contract met de kunsthandel Van Wisselingh & Co. De toenmalige kunstenaars waardeerden deze kunsthandel zeer. Van Wisselingh maakte hen namelijk niet alleen bekend bij het grote publiek, maar gaf hen ook financiële ondersteuning. De verstandhouding tussen Breitner en Van Wisseling was goed, zelfs vriendschappelijk. Maar Breitner bleef onzeker over zijn kwaliteiten. Dat bleek bijvoorbeeld toen in 1911 de schilder W.B. Tholen hem uitnodigde om werk op te sturen naar de Hollandsche Teekenmaatschappij. Breitner deed dit niet, omdat hij bang was voor negatieve recensies.

[modal-footer]

[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]

[/modal-footer]

[/modal]

Maar er zijn ook situaties waarin de lijdende vorm de voorkeur heeft, bijvoorbeeld als de handelende persoon onbekend is of er niet toe doet:

• Op de poort stond een beeld van Atlas die een globe torste. Het werd geflankeerd door twee beelden die al na enkele jaren gestolen zijn.
• Na verschillende toespraken werd het monument onthuld. Onmiddellijk barstte de kritiek op het ontwerp los.

[/collapse]

[collapse title=”4353 Tangconstructie”]

Wanneer delen van een formulering die bij elkaar horen ver uiteen staan in de zin spreken we van een tangconstructie. Zo’n formulering vraagt van de lezer onnodig veel concentratie.

[modal text=”Voorbeelden en alternatieven” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]

[modal-footer]
[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]
[/modal-footer]
[/modal]

[/collapse]

[collapse title=”4354 Woorden herhalen”]

Het is soms niet gemakkelijk te voorkomen dat je een bepaald woord in een passage herhaaldelijk gebruikt. Toch loont het de moeite te proberen alternatieven te vinden.

[modal text=”Voorbeelden en alternatieven” content=”xclass=”btn btn-primary btn-lg”]

[modal-footer]

[button type=”primary” link=”#” data=”dismiss,modal”]Dismiss[/button]

[/modal-footer]

[/modal]

[/collapse]

[/collapsibles]